Centsprentprent

In 2017 ben ik mij voor het eerst gaan verdiepen in het fenomeen van de centsprent: goedkoop drukwerk dat van de 16e tot in de 20e eeuw populair was bij kinderen én volwassenen. Dat was voor een opdracht van het Stedelijk Museum in Coevorden. Daarna bleef het lange tijd rustig. Afgezien van wat felicitatieprenten en les op scholen deed ik er niet veel mee. Dat veranderde toen ik mezelf Stripmaker des Vaderlands mocht gaan noemen. Mijn voorgangster Margreet de Heer maakte haar typerende tijdlijnen, en ik zocht ook naar iets typerends. Ik hoefde niet lang te zoeken.

De centsprent is de voorganger van het moderne beeldverhaal en leek mij daarmee de uitgelezen manier om voorzichtig te reageren op de actualiteit. Ouderwetse vorm in een nieuw jasje, want ik maak geen houtsnedes en kleur niet met ruwe kwast. De effecten komen grotendeels uit Photoshop. Trouwe lezers zullen de koffievlekken ondertussen wel herkennen.

Dankzij het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant verschijnt er maandelijks een centsprent op krantenpapier. Zo zie ik ze het liefst. Het is best wel veel werk, maar ik heb er best wel veel plezier in en ze worden best wel veel gewaardeerd. Na al die jaren heb ik toch nog iets gevonden wat mij onderscheid van al die andere stripmakers.

Het mooie van centsprenten is dat iedereen het kan. Af en toe word ik uitgenodigd op scholen om een centsprent te maken met de hele klas. Dat kan in ongeveer anderhalf uur. Eerst leer ik de kinderen de basis van de centsprenttekening. Dat is het typische gezicht met de wenkbrauwen, de houterige ledematen met ellebogen en knikkende knieën, en de arceringen. Daarna stappen we over op het maken van een tweeregelig rijm. Bij voorkeur heeft elke regel 7 à 8 lettergrepen, maar dat is – net als heel veel andere dingen – niet verplicht. Rijmen blijkt voor veel kinderen het lastigste onderdeel. “Paarden zijn leuk / en zeker geen meuk.” hoor ik bijna elke les. Daarna mogen ze gaan kleuren, waarbij ze moeten kleuren naast het plaatje. Nou, dan zijn de poppen aan het dansen. Kinderen denken nog steeds dat ze binnen de lijntjes moeten kleuren.

De tekeningen, de kleurvlakken en de rijmpjes neem ik mee naar huis en daar scan ik alles in. De kleurvlakken en de lijnen leg ik in Photoshop over elkaar heen, de teksten typ ik er bij (lettertype: Essays1743) , en ik voeg er nog wat kreukels en effecten aan toe. Daarna laat ik een paar exemplaren afdrukken op A3 en ga ik er nog even mee terug naar de school.

Steevast is elke leerling min of meer ontevreden over de eigen prestaties, maar zijn ze dolblij met het eindresultaat.

Dat wijkt niet veel af van hoe ik zelf aan de prenten werk. Het is schipperen, woekeren en behelpen, maar het resultaat is altijd weer acceptabel. In de centsprentmakerij komen al mijn gebreken perfect samen.